دورکاری (کار از راه دور): مزایا و راهکارها

1- تعریف کار از راه دور یا دورکاری

• یک انتخاب است راجع به روش انجام کار، که به کارکنان اجازه می دهد تمام یا قسمتی از کارشان را خارج از محیط کاری انجام دهندیعنی افراد می توانند از خانه شان, از یک مرکزارتباط از راه دوردر نزدیکی خانه شان یا از محل کار دیگری وظایف کاریشان را انجام دهند (مجله کانکشنزسپتامبر 2004).
• استفاده از رایانه و ارتباطات راه دور به منظور تغییر موقعیت جغرافیایی محل کار و انجام وظایف شغلی (کمیسیون اروپا).

در واقع به واسطه به وجود آمدن کامپیوتر ها، شبکه های ارتباطی، نرم افزارهای ارتباطی و نرم افزارهای اداری و تخصصی علوم مختلف است که امروزه می توانیم از کار از راه دور صحبت کنیم. پس با پیشرفت این ابزارها می توانیم انتظار داشته باشیم که در آینده تعداد مشاغل از راه دور بیشتر و کارهای از راه دور با کیفیت تر شوند.

2- مثالهایی از کار از راه دور

• استفاده از پزشکان سایر کشورها در اوقات شبانه کار بیمارستانها (تله مدیسن): برای مثال وقتی یک بیمار طی نیمه شب در بیمارستان سنت ماری نیاز فوری به سی تی اسکن، التراسوند و یا ام-آر-آی داشته باشد دیگر نیازی نیست تا کارکنان بخش اورژانس، دکتر رادیولوژیست را از رختخواب بیرون بکشند تا او تصاویر را بخواند. اینکار توسط دکتری در ماورای دریاها و درست هنگامی که نیم روز کار خود را میگذراند انجام خواهد شد. به گزارش بخش خبر شبکه فن آوری اطلاعات ایران، از سایت www.ComeToNet.com و به نقل از واشنگتن پست، خواندن تصاویر فوق به دکتر ارجون که 8000 مایل آن طرفتر و در بنگال هند کار میکند، واگذار میگردد. وقتی بیمارستان سنت ماری و یک دوجین بیمارستان دیگر امریکایی در نیمه شب بسر میبرند، تصاویر خود را بصورت الکترونیکی به دکتر ارجون میفرستند و او توصیه های لازم را به دکترهای هر بیمارستان میدهد. این اینکار بطرز فزاینده مورد توجه قرار گرفته است بشکلی که توجه مناطق دیگر مانند هاوایی، هند، استرالیا، سوییس و برزیل را نیز برای خواندن تصاویر از راه دور به خود جلب کرده است. جاناتان دی لینکاس رئیس هیئت مدیره انجمن تله مدیسن امریکا اعتقاد دارد که تله رادیولوژی که هم اکنون استفاده میشود هنوز در آغاز راه قرار دارد و خاطر نشان کرد که در سایر رشته ها مانند پاتولوژِی نیز کارهای مشابه ای انجام شده است (سایت www.IRITN.com).
• به عنوان نمونه‌ای از این مورد می‌توان به استفاده از خانه‌کاران به‌ عنوان نیروی کار اضافی برای مراکز پیام در طی دوره‌های افزایش تقاضا اشاره کرد (که گاهی اوقات به نام «مراکز مجازی پیام» شناخته می‌شوند)، که طبق یک تحقیق بین‌المللی هم‌اکنون در 4 درصد از مراکز پیام این کار انجام می گردد.
• اطلاعات پرونده بیماران و گزارشهای پزشکی ازطریق اینترنت به شرکتهای خدماتی در هند و فیلیپین ارسال شده و این اطلاعات در آنجا پس از سازماندهی لازم توسط نرم افزارهایی (مانند organizer) به کشور سفارش دهنده منتقل می گردد (خبرگزاری فارس).
• در فیلیپین کارکنان ثبت داده ها (data entry) کار ثبت وجمع آوری لیست کتاب ها را برای کتابخانه ملی پاریس انجام می دهند.
• فرد مسئول بازدید و تهیه گزارش از واحدهای مختلف یک سازمان در شهرهای مختلف (مثل شعب مختلف یک بانک یا فروشگاه زنجیره ای) دیگر مجبور نخواهد بود بعد از تهیه هر گزارش، مستقیما به سازمان مراجعه کرده و گزارشش را تحویل دهد. وی میتواند در حین مسافرت از شهری به شهر دیگر بوسیله کامپیوتر قابل حمل گزارشش را تهیه کرده و از طریق اینترنت (یا حتی خط تلفن همراه) گزارش را به سازمان متبوع ارسال کند.
• فرض کنید یک مهندس الکترونیک از ایران و مهندسی از ژاپن بر روی پروژه طراحی مدار الکترونیکی دستگاه خاصی کار می کنند. این دو نفر می توانند با بکارگیری یکی از نرم افزارهای کنفرانس ویدئویی با یکدیگر مکالمه صوتی-تصویری داشته باشند و در همان حال تصویر مانیتور فرد دیگر را داشته را داشته باشند و ببینند که طرف مقابل با نرم افزار تخصصی رشته الکترونیک چه مداری را طراحی کرده و حتی در صورت اجازه طرف مقابل، به نرم افزارها و فایل های موجود روی کامپیوترش دسترسی داشته باشد و جالب تر اینکه نه دو نفر بلکه چندین نفر می توانند به طور همزمان چنین ارتباطی داشته باشند.

جالب است بدانید در اروپا و امریکا شرکتهایی به تولید و فروش کلبه‌های‌ تک‌ اتاقه‌ چوبی‌ می پردازند. این کلبه ها به عنوان محل کار (دفترخانگی) قابل نصب در حیاط خانه اند. این‌ فضای‌ کاری‌ کامل‌ دارای‌ پنجره‌های‌ دو جداره‌ است‌ و برای‌ برق‌ و نور، سیم‌کشی‌ توکار دارد؛ همچنین‌ دارای‌ یک‌ بخاری‌ برقی‌، پریز تلفن‌، کابل‌ تلویزیون‌ و یک‌ زنگ‌ خطر دزدگیر است‌ (کتاب دورکاری‌ برای‌ کتابداران‌ و اطلاع‌رسانان -‌‌‌ مونیکا بلیک؛ ترجمه نادر نقشینه).

3- مزایای کار از راه دور برای سازمانها

مدیران منابع انسانی با بذل توجه به کار از راه دور می توانند مزایای فردی و سازمانی زیر را به ارمغان آورده و موجبات رضایت کارکنان و مدیران را فراهم سازند:

• قدرت سازمان ها در انتخاب بهینه نیروی کار افزایش می یابد.
• شلوغی بیش از حد محل های کار کاهش می یابد.
• نیاز به ساختمان های بزرگ و ادارات عریض و طویل کاهش می یابد.
• غیبت کارکنان کاهش می یابد (در حدود60%).
• ساز مان ها قدرت بیشتری برای پاسخگویی به نیاز های فوری و اضطراری خواهند داشت چون می توانند قسمتی از کارشان را به شاغلان از راه دور بسپارند.
• تسهیل انجام اموری که باید به صورت مخفیانه انجام گیرند و کاهش امکان لو رفتن کل پروژه کاری مورد نظر
• افزایش بهره وری

طی مطالعه ای که در سال 1999 در ارتباط با گروهی از کارکنان راه دور انجام شد مشخص شد که 47 درصد از آنها افزایش بهره وری ,42 درصد آنان عدم تغییر در بهره وری و 10 درصد آنان کاهش در بهره وری کاری خود را تجربه کرده اند (روزنامه شرق شماره167). همچنین در پژوهش دیگری 31 درصد بر بهره وری بیشتر، 56 درصد به عدم تغییر در بهره وری و 6 درصد به کاهش بهره وری کاری خود معتقد بوده اند و 7 درصد نیز پاسخی نداده اند. همین طورآمارهای دیگر نشان می دهد افزایش بهره وری بین 10% تا 40% است.(Telework America Survey – 2000 and CO Telework Coalition)

4- مزایای فردی کار از راه دور

• کار از راه دور محدودیتهای زمانی و مکانی را از سر راه بر می دارد. حالا دیگرمی توانید در بهترین و خوش آب و هوا ترین مناطق زندگی کنید از حاشیه شهرها تا مناطق ییلاقی کوهستان ها.
• کاهش رفت و آمد و هزینه های ناشی از آن که شامل هزینه حمل و نقل و ارزش پولی وقت تلف شده در راه.
• زمانی که ناگزیر در رفت و آمد روزانه به محل کار تلف می شد، حالا می تواند برای نگهداری از فرزندان و والدین پیر سپری شود.
• گسترش حق انتخاب شغل و کار. کارمند هر شرکت یا سازمانی که دوست دارید باشید، دیگر جا و مکان ملیتش فرق نمی کند.

5- مزایای اقتصادی - اجتماعی کار از راه دور

• کاهش ترافیک های درون شهری و مشکلات ناشی از آن مثل آلودگی هوا و محیط زیست.
• کاهش نیاز به راه سازی و گسترش بزرگراه ها
• برای کسانی که ناتوانی یا بیماری خاصی دارند که حضورشان در ادارات مرسوم، غیر معقول و غیر ضروری است، موقعیت کاری فراهم می شود.
• بازار نیروی کار گسترش می یابد یعنی قدرت انتخاب سازمان ها برای انتخاب بهینه نیروی کار مورد نیازشان زیاد می شود زیرا تا دیروز سازمان ها ناگزیر بودند کار را به یکی از متخصصان همان شهر (یا منطقه جغرافیایی) بسپارند اما امروز می توانند کار را به طریق از راه دور به هر متخصصی که توانایی ها و قابلیت های بیشتری دارد بسپارند که این همان شایسته سالاری است. به این ترتیب موقعیت های کاری یکسانی نیز برای همه جدای از محل و موقعیتشان به وجود می آید که این راستا عدالت اجتماعی است.
• کاهش رشد جمعیت شهر های بزرگ؛ از هجوم نیروی کار به شهرهای بزرگ برای دستیابی به موقعیت های کاری بهتر کاسته می شود.

6- چه مشاغلی برای کار از راه دور مناسب اند

در صورت نیاز یا وجود مشاغل ذیل در سازمان،مدیر منابع انسانی می تواند در صدد ارائه این مشاغل به صورت کار از راه دور باشد:

• مطالعات و تحقیقات نظری
• مشاغل کامپیوتری مثل برنامه نویسی، طرحی صفحات وب، طراحی گرافیکی، انیمیشن سازی
• مترجمی، نویسندگی، فروش و بازار یابی، مشاوره، حسابداری
• کارهای طراحی و محاسبات در علوم مهندسی مثل محاسبه و طراحی سازه در مهندسی عمران، طراحی ماشین آلات در مهندسی مکانیک
• تدریس (از طریق ویدئو کنفرانس)
• بطور کلی بسیاری از کارهای خدماتی به طریق از راه دور قابل انجام اند.

7- چه مشاغلی برای کار از راه دور مناسب نیستند

• کارهای عملی و اجرایی مثل آتش نشانی، پلیس، کار آزمایشگاهی، جراحی، دندانپزشکی، اورژانس پزشکی و... (البته برخی از جراحی ها هم در حال حاضر از راه دور انجام می شود - سایت راهکار مدیریت)
• جاهایی که تاثیرگذاری و نفوذ درافراد مسئله خیلی مهمی است.
• زمانی که نظارت مستمر و شدید بر کار ضروری است.
• زمانی که احتمال وقوع پیشامدهای اضطراری بالاست یا هزینه وقوع پیشامد اضطراری زیاد است مثل مسئولیت نیروگاه اتمی، مسئولیت ماشین آلات در خط تولید انبوه
• کارهایی که ارتباط مداوم و مستقیم با تعداد زیادی از کارکنان یک ضرورت است.

8- مشاغلی که بیشترین استفاده را از کار از راه دور می برند

• تقریباً از هر ده مؤسسه ای که از شاغلان راه دور استفاده می‌کند، شش موسسه این افراد را برای کارهای توسعه و پشتیبانی نرم‌افزاری به ‌کار می‌گیرد.
• کارهای خلاقانه مثل طراحی، ویراستاری، تولید محتوای چندرسانه‌ای و... دومین دسته از کارهای شاغلان از راه دور است با سهم 38درصد.
• سومین دسته، کارکردهای آموزشی و خدمات مشتری می باشد (مقاله" مشارکت فناوری اطلاعات در کارآفرینی"-سید علیرضا حجازی - منتشر شده در سایت راهکار مدیریت).

9- مزایای کار از راه دور برای ایران

• افزایش فرصت های شغلی برای نیروی کار متخصص: با توجه به اینکه سطح دستمزدها در ایران پایین است، شرکت های خارجی تمایل دارند از متخصصان ایران در انجام کارها استفاده کنند. کار از راه دور این امر را تسهیل می کند بدون اینکه نگران مشکلات ناشی از مهاجرت نیروی کار باشند. (جمعیت بیکاران جوان کشور از مرز 3 میلیون و 800 هزارنفر گذشته و سالانه 721 هزار و 300 نفر بر عرضه نیروی کار کشور افزوده می شود).
• ایجاد فرصتی مناسب برای اشتغال زنان: در بسیاری از خانواده ها کار زن در خارج از خانه به دلایل مختلف امکان پذیر نیست. کار از راه دور فرصت مناسبی برای اشتغال زنان را فراهم می کند.

10- مشکلات کار از راه دور برای سازمان های ایرانی

• عدم آشنایی مدیران با مزایا و کاربردهای کار از راه دور و بطور کلی ICT
• بی ثباتی و نامطمئن بودن خطوط ارتباطی
• هزینه نسبتا بالای نصب تجهیزات سخت افزاری
• هزینه بالای ارتباطات
• ناکارایی و دانش اندک کارکنان بخش IT
• ضعف زبان خارجی اکثر افراد
• کمبود ضوابط و مقررات برای کار از راه دور

10- راه های گسترش کار از راه دور

• گسترش شبکه های کامپیوتری
• افزایش پهنای باند شبکه های کامپیوتری
• گسترش اتوماسیون اداری
• شناساندن مزایا و کاربردهای کار از راه دور به عموم مدیران و تصمیم گیران
• آشنا سازی کارکنان با کامپیوتر، شبکه و نحوه کاربرد آنها برای انجام بهتر امور
• کاهش هزینه های ارتباطات بطور کلی و تامین ارتباطات ارزان قیمت برای کار از راه دور بطور خاص ساده سازی کار با شبکه ها و کامپیوترها (کاربر پسند کردن نرم افزارهای رابط)
• کمک های مالی یا اعمال تخفیف های مالیاتی برای شرکت هایی که با هدف صادرات کار از راه دور مشغول به کار می شوند.
• حرکت به سوی دولت الکترونیکی
• آشنا سازی عموم مردم با کامپیوتر و امکانات شبکه وتشویق آنان به استفاده.
• تبلیغ و انتشار اطلاعات راجع به فرصت های از راه دور
• معرفی جهانی مزایای نسبی نیروی کار ایرانی
• تهیه نرم افزارهایی برای تسهیل کارهای خاص مشاغل
• توسعه و نگهداری نیروی متخصص IT
• حرکت به سوی جامعه اطلاعاتی
• حرکت به سوی اقتصاد مبتنی بر دانش

11- آمارهایی از گسترش کار از راه دور

کلیه آمارها حکایت ازعلاقه روز افزون کارکنان و کارفرمایان به کار از راه دور دارد:

• تحقیقی در نظریه کار از راه دور در ایرلند در سال 1995 و در میان مردم عادی نشان داد که 39 درصد مردم معتقد بودند که اگر تمام یا بخشی از کار خود را از طریق کامپیوتر و در خانه هایشان انجام می دادند بسیار مطلوب تر بود (روزنامه شرق شماره167).
• 56 درصد نیز بر این باور بودند که کارفرمایان باید به کارمندان خود اجازه دهند آنان تمام و یا بخشی از ساعات خود را از راه دور به کار بپردازند.
• در تحقیقی دیگر 34 درصد از افراد شاغل ترجیح می دادند که از راه دور کار کنند.
• در همان سال نیز نتیجه یک تحقیق در فنلاند بر این بود که بیش از نیمی از کارفرمایان فنلاندی علاقه مند بودند تا کار از راه دور را در شکل یک قرارداد ثانوی و یا کار سیار طرح کنند و بیش از 70 درصد علاقه مند به کار از راه دور بودند (روزنامه شرق شماره167).
• نتیجه یک تحقیق در کانادا در سال 1998، نیز نشان داد که 41 درصد از کارمندان کانادایی معتقدند که کار از راه دور بسیار جذاب است.
• تحقیقی دیگر در امریکا حاکی از این است که 39% از کارکنانی که در حال حاضر به طریق از راه دور کار نمی کنند به کار از راه دور علاقه مندند.
• تعداد کل کارکنان از راه دور بریتانیا بین سال های 1998 و 2000 حدود 39 درصد افزایش یافته است.
• در سال 2001 تعداد 8/25 میلیون آمریکایی به دور کاری مشغول بودند و پیش بینی می شود که این میزان تا پایان سال 2004 به 9/28 میلیون نفر بالغ شود (http://www.talareweb.com).

12- آمارهایی از شاغلان کار از راه دور

12-1- سن شاغلان

• 17% بین سن 18 تا29 سال هستند.
• 60% بین سن30 تا 49 سال هستند.
• 22% بین سن 50 تا 64 سال هستند.

12-2- کارهای شاغلان از راه دور

• 38% از وقتشان پشت کامپیوتر می گذرد.
• 17% از وقتشان با تلفن صحبت می کنند.
• 24% از وقتشان صرف مطالعه تحقیق و تجزیه و تحلیل می شود.
• 9% از وقتشان در ملاقات رودر رو سپری می شود.