چکیده ای از تئوری آشوب( chaos theory)

"همواره لحظه ای پیش می آید که دری گشوده می شود و به آینده اجازه ورود می دهد."

گراهام گرین

v پیش گفتار :

چرخه دگرگونی همواره تند امروزی، بی تردید ، در گذشته بی سابقه بوده است. تغییرات امروزه ، سریع تر ، غیر معمول تر و اساسی تر از هر زمان دیگری ، درگذشته است.این دگرگونی های عظیم و غیر قابل پیش بینی ، گردابی را بوجود آورده است که در قلب این گرداب، مدیریت،خلاقیت،واکنش در برابر دگرگونی و صدمه دیدن ازآن قرار گرفته است.

این دگرگونی دارای ویژگی هایی از قبیل:

هرج ومرج در بازارها، تلاش سازمانها و کسب و کارهای مختلف در تعریف مجدد خود ، و تعیین مجدد حدود و ثغور فعالیت ها ؛ آزمون مجدد فرضیات ، تغییر نگرش افراد به نظام هستی، ایجاد تغییرات در روش تصمیم گیری ،خرق عادت ،کلی نگر بودن ،حساسیت نسبت به تغییرات جزئی و...

× تئوری آشوب چیست ؟

مطمئنا" تا به حال به دفعات به نظاره آسمان شب نشسته اید . اگر با دقت به آسمان بنگرید، مجموعه ای از ستارگان را خواهید دید که در نگاه اول ، ظاهرا با حالتی تصادفی پراکنده شده اند. اما اگر باز هم دقیقتر ، به آسمان خیره شوید،در خواهید یافت که نه تنها ، ستارگان حالتی تصادفی ندارند، بلکه مجموعه بسیار منظمی را ایجاد کرده اند که آنها را کهکشان می نامندو در واقع هر آنچه که به نظر تصادفی می رسد،دارای نظمی مستتر است . نظم در بی نظمی

تا چند دهه گذشته ،سیستم های آشفته و نامنظم ، بدان اندازه که سیستم های منظم مورد مطالعه قرارمی گرفت، مطالعه و بررسی نمی شد. شاید دلیل آن ، این باشد که درک سیستم های آشوبناک بسیار مشکل است...

اما یک سیستم آشوبناک یا بی نظم چیست؟ اصلا آشوب یعنی چه ؟

در دنیای واقع ،آشوب و تلاطم به نوعی ، بد ونامطلوب شمرده شده و آنرا نشانه بی نظمی و سازمان نیا فتگی قلمداد می کنند و حالتی منفی به خود گرفته است . اما در بحث ما بی نظمی و آشوب به مفهوم سازمان نیافتگی و عدم کارایی و نیز درهم ریختگی نیست . بی نظمی ،برحضور ابعاد غیرقابل پیش بینی و اتفاقی پدیده های پویایی تاکید دارد که ویژگی های خاص خود را دارا می باشند. (الوانی -81)

مفهوم آشفتگی ، نشات گرفته از علم ترمودنیامیک است.آشوب قانون دوم این علم را تعریف می کند، یعنی تمایل بلاشک جهان و هر سیستم مجزایی در آن ، برای رسیدن به حالت بی نظمی بیشتر. آشفتگی عنوان کیفیت و خصوصیت سیستم هایی است که تحت قانون دوم افزایش می یابد.(گلیک /283؛1376)

آشوب جریانی است کیفی در سیستم ها ، و به جای آنکه بدنبال پیش بینی های عددی پیرامون وضعیت آتی باشد، در پی درک ویژگی کلی رفتار بلند مدت سیستم ها می باشد . کلمه آشوب بعضی اوقات، متضاد با نظام هستی ، تعبیر می شود . نظامی که معنای ضمنی "نظم" را درخود دارد.

CHAOS یا آشوب، به مفهوم مجموعه تلاطم ها و جابجایی های بی نظمی در تمام مقیاس ها می باشد .آشوب مجموعه ای از انرژی است که بصورت گرداب و گرد بادهای کوچک و کوچکتر در میان گرداب و گرداب های بزرگتر ،به شکلی ناپایدار ایجاد می شوند.

فیزیکدانها قوانین مربوط به اجسام را تا زمانی که ثابت و آرام بودند، به خوبی درک می کردند ،اما هنگامی که تلاطم و بی نظمی اتفاق افتاد ، دچار مشکل می شدند. (گلیک 3 ؛ 1376)

زیرا در آن زمان ،روش های علمی ، برگرفته از ریاضیات قطعی نیوتنی و منطق دو ارزشی و چند ارزشی ارسطویی بوده که خواهان داده های دقیق و کمی بودند.آشوب ،نظریه خطی بودن سیستم ها را زیر سوال برده و پویایی های غیر خطی را برسر زبانها جاری ساخت.

اورمن(7) می گوید که آشوب مترادف با تئوری های پیچیدگی است و به منظور توضیح و تفسیر انواع پدیده های طبیعی و مصنوعی از قبیل الگوهای جوی، قیمت های سهام ، ضربان قلب و تراکم ترافیک مورد استفاده قرارمی گیرد

طرفداران نظریه آشوب می گویند که :" علم قرن بیستم ، تنها به خاطر سه چیز در اذهان می ماند: مکانیک کوانتوم ،نسبیت، و آشوب ". آنها بر این باورند که آشوب سومین تحول شگرف در علوم فیزیکی بوده است . آشوب نیز به مانند دو تحول پیشین ، یعنی نسبیت و کوانتوم ، قوانین فیزیک نیوتنی را به کناری زده واز بین برده است . به قول یکی از فیزیکدانها، نسبیت،تصورات باطل نیوتنی را در خصوص مکان وزمان مطلق از میان برد. نظریه کونتوم نیز رویای نیوتنی را پیرامون جریان اندازه گیریهای کنترل پذیر از بین برد و آشوب هم اوهام لاپلاسی را در مورد پیش بینی پذیری قطعیت گرا، زیر سوال برده است. (Gleick:1987:5)

همانطور که دیدیم و خواندیم ، تئوری آشوب دارای تعاریف بسیاری است . با این وجود ، یکی از تعاریف مهم و مورد توافق اکثریت نظریه پردازان چنین است :

" مطالعه سیستم های پویای غیر خطی و پیچیده " .بر اساس این تعریف ، این تئوری ، حرکت پیچیده و پویایی های سیستم های هوشمند و خبره را بیان می کند . نام دیگر تئوری آشوب ، تئوری سیستم های غیر خطی است .

برگرفته از کتاب مدیریت نظم در بی نظمی (نظریه آشوب) نوشته وحید نثائی