گام‌های لرزان اینترنت پرسرعت

? قصه از کجا شروع شد

داستان اینترنت پرسرعت در کشورمان اولین بار در اواخر زمستان 82 آغاز شد، زمانی که روی خروجی یکی از خبرگزاری‌ها آمده بود که در راستای اجرای سیاست‌های برنامه‌ سوم، توسعه‌ اقتصادی دولت مبنی بر خصوصی سازی و واگذاری تعدادی از بخش‌های مختلف امور مخابراتی به بخش خصوصی،اولین پروانه‌ نصب، راه اندازی و بهره‌برداری شبکه‌ ملی انتقال داده‌ها با پهنای باند پرسرعت در سطح کشور (PAP) به شرکت پارس آنلاین اعطا شد. بعد از آن رفته رفته بر تعداد این شرکت‌ها افزوده شد اما مرتبا ارایه این خدمات با تاخیرهای متوالی همراه بود تا آنجا که در اوایل آذر 83 با به تاخیر افتادن متوالی ارایه خدمات اینترنت پرسرعت توسط شرکت‌های دارنده پروانه خدمات انتقال داده‌ها (PAP) نهاد متولی این بخش طی اطلاعیه‌ای به شرکت‌های PAP (ارایه دهنده اینترنت پرسرعت) هشدار داد که اگر نتوانند به تعهدات خود در قبال ارایه خدمات اینترنت پرسرعت عمل کنند طبق قانون جریمه خواهند شد.این موضوع واکنش شرکت‌های خدمات دهنده اینترنت را برانگیخت چرا که آنها در طی ماههای گذشته بارها از مخابرات به خاطر آنکه فضای لازم برای بهره برداری از این سرویس را در مراکز مخابراتی خود فراهم نکرده بود انتقاد داشتند و این در حالی بود که مخابرات هم در مقابل همین موضوع را به کندی فعالیت شرکت‌های خدمات دهنده اینترنت نسبت داده بود اما طبق گفته بسیاری از کارشناسان صنعت آی‌تی مهمترین مشکلی که شرکت‌های ارایه دهنده اینترنت پرسرعت با آن مواجه بودند موضوع نصب تجهیزات مربوط به خطوط ADSL در مراکز مخابراتی بود چرا که این شرکت‌ها برای ارایه خدمات به مشترکان خود باید از طریق سیستم ویژه‌ای که در مراکز مخابراتی نصب می‌شد به نوعی مشترکان را به شرکت‌های اینترنتی متصل می‌کردند که گویا بسیاری از مراکز مخابراتی با حضور یک شرکت خصوصی در مراکز خود چندان راضی نبودند و به همین علت بستر لازم را برای نصب تجهیزات شرکت‌های ارایه دهنده خدمات اینترنت پرسرعت را به سادگی مهیا نمی‌کردند هرچند مقامات مخابراتی همچنان بر این باور بودند که به هیچ عنوان از سوی مراکز آنها کارشکنی صورت نگرفته و این خود شرکت‌ها هستند که به تعهدات خود عمل نکرده‌اند و در همین زمینه محمود خسروی مدیرعامل سابق شرکت مخابرات نیزمی‌گوید:این گفته صحت ندارد که مراکز مخابراتی برای توسعه اینترنت پرسرعت با شرکت‌ها همکاری نمی‌کنند چرا که ما برای تامین فضای فعال شرکت‌های PAP مجبور به همکاری با آنها نبودیم اما برای اینکه کار به تعویق نیفتد، هر جا که توانستیم فضا را در اختیار آنها قرار داده‌ایم چرا که به این اصل معتقدیم اگر این شرکت‌ها فعال شوند و بتوانند مشترکینی را از طریق این روش جذب کنند به طبع بار ترافیک کاذبی که به شدت شبکه ما را تهدید می‌کند، به نحوه مطلوبی کاسته می‌شود. بنابراین حرکت شرکت‌‌های PAP برای واگذاری خطوط ADSL نه تنها به ضرر ما نیست بلکه برای شبکه بسیار سودمند است و شرکت مخابرات از همان ابتدا به شدت از این طرح استقبال و آن را دنبال کرده است. اما اگر گاهی اوقات از طرف شرکت‌های PAP عدم همکاری از سوی مراکز مخابراتی عنوان می‌شود، شاید به این موضوع برگردد که سازمان تنظیم مقررات رادیویی به خاطر پروانه صادر شده، شرکت‌های PAP را به دلایلی بازخواست می‌کنند که این شرکت‌ها این مشکلات را نیز به گردن مراکز مخابراتی می‌اندازند.

به هر حال در آن زمان که شرکت مخابرات مقصر اصلی تاخیر متوالی ارایه خدمات اینترنت پرسرعت را شرکت‌های PAP می‌دانست و به عکس این شرکت‌ها مقصر را مخابرات می‌نامیدند سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی براساس اطلاعیه‌ای اعلام کرد، شرکت‌هایی که به هر دلیل تمایل دارند پروانه ارائه خدمات انتقال داده‌های خود را عودت دهند فرصت دارند تا پایان وقت اداری ( ساعت 16 روز 25 آذرماه 83) تقاضای کتبی خود را به همراه عین پروانه به دبیرخانه سازمان تحویل و رسید اخذ کنند تا نسبت به لغو پروانه و آزادسازی ضمانت نامه حسن انجام تعهدات آنان مشروط بر آن که هیچ تعهد متضمن بار مالی با مشترکین خدمات خود نداشته باشند اقدام گردد و گویا شرکت فناوری ارتباطات سگال نخستین شرکتی بود که در آن زمان تقاضای لغو پروانه‌اش مورد تا‌ئید قرار گرفت و این اطلاعیه پایانی بر تاخیر ارایه خدمات اینترنت پرسرعت نبود چرا که داستان اینترنت پرسرعت با همان حال و هوای اولیه خود به فعالیت لاک‌پشتی ادامه می‌داد و در این میان نیز گاه بخشنامه‌‌های نیز همچون عدم ممنوعیت ارایه اینترنت بیش از 128 کیلوبایت به کاربران خانگی به نوعی شوک عظیمی را به بدنه ضعیف اینترنت پرسرعت وارد آورد تا آنجا که در همان زمان بسیاری از کارشناسان و صاحب‌نظران صنعت آی‌تی نسبت به این بخشنامه اعتراض و آن را اقدامی غیراصولی عنوان کردند و در همین زمینه رمضانعلی صادق زاده رییس کمیته مخابرات مجلس نیز ضمن اعتراض شدید نسبت به این بخشنامه اعلام کرد، وقتی تمامی کشورها جهان به سمت مدرنیزه شدن حرکت می‌کنند و می‌توان گفت یکی از عوامل اساسی مدرنیزه شده در جهان دستیابی به اینترنت پرسرعت است باید استدلال‌های مسئولین سازمان تنظیم مقررات را برای تثبیت طرح ممنوعیت ارایه اینترنت پرسرعت با ظرفیت بیش از ? 128?کیلو بیت بر ثانیه را شنید و در خصوص آن تصمیم‌گیری کرد. به گفته صادق زاده ارایه سرویس‌ها با سرعت بالا نیازمند پهنای باند وسیع است و هر چقدر اینترنت با سرعت بالا ارائه شود شاهد اطلاعات جامع‌تری خواهیم بود و می‌توان گفت محدودیت سرعت و پهنای باند، جامعه اطلاعاتی کشور را با خطر جدی مواجه خواهد کرد.

اعتراض به محدودیت ارایه اینترنت پرسرعت تنها به اظهارنظر شخصیت‌ها ختم نشد چرا که بسیاری از کاربران نیز به این بخشنامه اعتراض کردند تا آنجا که عده‌ای از کاربران با نوشتن نامه‌ای و قرار دادن آن روی اینترنت در صدد جمع‌آوری امضا برای رفع این محدود سازی شدند و گفته می‌شود درهمان زمان مسئولین بر اثر اعتراض‌های صورت گرفته تا حدودی از اجرای بخشنامه چشم‌پوشی کردند و در همین زمینه مدیر یکی از شرکت‌های خدمات دهنده اینترنت نیز می‌گوید در حال حاضر ما موظف هستیم به کاربران خانگی اینترنت بالای 128 را ارایه ندهیم اما جالب است بدانید اکثر کاربران خانگی که تا دیروز از ما اینترنت با سرعت 64 یا 128 کیلوبیت می‌خواستند با اعلام بخشنامه به نوعی خواهان اینترنت با سرعت بیش از 128 را خواستار شدند که ما نیز با شرایطی آن را واگذار می‌کنیم.

? به دنبال مقصر پاسخگو

سالها پس از مطرح شدن اینترنت پرسرعت در کشور این سئوال به ذهن می‌رسد که چه مشکلاتی بر سر توسعه اینترنت پرسرعت وجود دارد که هنوز اتصال راحت به اینترنت برای همگان در کشور میسر نیست و اکثر کاربران برای دسترسی به اینترنت تنها با یک گزینه روبه‌رو هستند و آن روش بسیار قدیمی و منسوخ شده DIAL UP است.

ملودی نظریان کارشناس فروش پارس‌آنلاین در خصوص مشکلات پیش روی توسعه اینترنت پرسرعت در کشور می‌گوید:یکی از مشکلاتی که رشد و توسعه ADSL در جامعه را با تاخیر مواجه کرده است نبود ارتباط میان تجهیزات نصب شده در مراکز مخابراتی با شرکت‌های ارائه دهنده اینترنت پرسرعت است که برای حل این مشکل باید هماهنگی بین مخابرات و شرکت‌ها به طور جدی صورت بگیرد و از طرف دیگر باید به گران بودن خطوط نیز اشاره داشت که مخابرات می‌تواند با پائین آوردن تعرفه‌ها به شرکت‌های خدمات دهنده اینترنت کمک کند ولی در مجموع اصلی‌ترین مشکل پیش رو برای توسعه اینترنت پرسرعت به ناکافی بودن امکانات و قدیمی بودن کابل‌ها برمی‌گردد.

افتخار زاده کارشناس شرکت خدمات دهنده اینترنت شاتل نیز در این خصوص می‌گوید: ما باید سرویس و امکانات مناسب را از مخابرات دریافت کنیم تا بتوانیم خدمات را با کیفیت به کاربران ارایه دهیم و این در حالی است که در حدود 30 درصد از خطوط تلفن‌های ما قدیمی هستد که این مسئله ارایه سرویس ADSL را به کاربران دچار مشکل می‌کند در کل برای برطرف کردن مشکلات پیش روی توسعه اینترنت در کشور باید بسترسازی اطلاعات توسط نهادهای فنی نظیر وزارت ارتباطات و فناری اطلاعات صورت بگیرد و در کنار آن مراکز خصوصی نیز در تولید محتوای اینترنتی تلاش کنند که ماحصل این کار افزایش استفاده از اینترنت پرسرعت در کشور را سبب می‌شود هرچند به نظر بسیاری از کارشناسان عدم رشد و توسعه خطوط ADSL در کشور به نوعی به زیرساخت‌ها یعنی همان قدیمی بودن کابل‌ها و ضعیف بودن مراکز مخابراتی ارتباط پیدا می‌کند اما جالب آن است که این مسئله از سوی مخابراتی‌ها هنوز چندان جدی گرفته نشده است و بسیاری از مدیران مخابراتی اعتقاد دارند که تعلل در ارایه اینترنت پرسرعت به ناتوانی شرکت‌های خدمات دهنده اینترنت مربوط می‌شود که در قبال تعهدات خود کوتاهی انجام داده‌اند هرچند با یک حساب سرانگشتی می توان مشخص کرد که شرکتی که میلیارد‌ها تومان برای تجهیزات اینترنت پرسرعت هزینه کرده زودتر در اندیشه بهره برداری از آن است و نباید در کار خود تعلل کند.

داوود زارعیان مدیر روابط عمومی شرکت مخابرات در خصوص اصلی‌ترین چالش در عرصه اینترنت در کشور می‌گوید: عمده‌ترین مشکلی که در کشور وجود دارد این مسئله است که تعداد کاربران ADSL در کشور ما بسیار محدود است چون در واقع دولت الکترونیک در بین مردم جا نیفتاده و بسیاری از کارهای سازمانی که معمولا در کشورهای پیشرفته از طریق اینترنت صورت می‌گیرد در کشور ما همچنان به صورت سنتی انجام می‌شود بنابراین وقتی در یک کشور کاربردی عمومی نشود در نتیجه استقبال هم کم می‌شود.

بعضی از مناطق مخابراتی هنوز امکان واگذاری خطوط اینترنت پرسرعت را ندارند در این خصوص نیز زارعیان می‌گوید: چون مشتری بعضی از مناطق خیلی اندک است بنابراین برای بسیاری از شرکت‌‌های ارایه دهنده خدمات اینترنت چندان اقتصادی نخواهد بود که به ارائه خدمات در این مناطق بپردازند به همین علت باید سعی شود تعداد مشترکان در این مناطق افزایش پیدا کند تا این شرکت‌‌ها تمایل به سرمایه‌گذاری داشته باشند به هرحال وضعیت اینترنت پرسرعت در ایران به گونه ای است که حتی دولت از اعلام میزان پورت های واگذار شده به مشترکان خودداری می کند. به گفته کارشناسان شاخص های اینترنت پرسرعت در ایران طی سالهای اخیر به اندازه ای پایین بوده که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات حتی تصمیم گرفته آمارهای مربوط به اینترنت پرسرعت را کاملا از آمارهای خود حذف کند تا مجبور به پاسخ گویی درباره دلایل عدم رشد در این بخش نباشد. از سوی دیگر اعلام سیاست هایی چون محدودیت سرعت اینترنت برای کاربران خانگی در چنین رکودی کاملا موثر بوده است.

گفته می شود عقب ماندگی شاخص های اینترنت پرسرعت از پیش بینی های برنامه سوم توسعه آنقدر زیاد است که اگر وزارت ارتباطات همین امروز تصمیم بگیرد که ناگهان تحولی در این زمینه ایجاد کند احتیاج به یک دوره چهارساله دیگر خواهد داشت.

از سوی دیگر مشکلات فنی نیز عرصه گشوده دیگری بر سرراه اینترنت پرسرعت است. موج گسترده ای که طی سال های اخیر از سوی مخابرات برای توسعه ضریب نفوذ تلفن ثابت در شهرهای بزرگ آغاز شد حالا ضعف های خود را نشان میدهد. بسیاری از خطوط تلفن در تهران و بسیاری از شهرهای بزرگ دارای نویز زیادی هستند و این به دلیل آن است که مخابرات برای توسعه تلفن ثابت از سیستمی بهره گرفته که نویز زیادی را در هنگام استفاده از اینترنت و دیتا روی این خطوط ایجاد می کند. مشترکان مخابرات هنگام استفاده عادی از تلفن متوجه چنین نویزی نمی شوند اما زمانی که به شرکت های اینترنتی مراجعه می کنند تا خطوط اینترنت پرسرعت را دریافت کنند به آنها گفته می شود که به دلیل این مشکل امکان نصب ADSL برای آنها مهیا نیست. این مشکل فنی نه تنها اعتراض بسیاری از کاربران را به همراه داشته بلکه مخابرات را نیز با این پرسش روبه رو کرده که اگر خطوط تلفن ثابت برخی از مشترکان امکان نصب اینترنت پرسرعت و بسیاری از سرویس های دیگر انتقال دیتا را ندارد چرا این شرکت این خطوط را با همان قیمت تلفن های معمولی به مشترکان واگذار می کند؟ نکته دیگر این که در حالی که بسیاری از شهروندان به خاطر چنین مشکلاتی عملا قادر به اتصال به شبکه با سرعت بالا نیستند مقامات وزارت ارتباطات اعلام می کنند که پهنای باند بسیار بالایی را فراهم کرده اند و این مردم هستند که برای دریافت پهنای باند بالا مراجعه نمی کنند.

دعواهای قدیمی بین شرکت های خدمات دهنده اینترنت و مخابرات نیز عامل دیگری در توسعه نیافتن اینترنت پرسرعت قلمداد می شود. هم اکنون بسیاری از مناطق مرکزی و اصلی در شهرهای بزرگی چون تهران عملا اینترنت پرسرعت وجود ندارد. دلیل آن هم عدم اجازه برخی مراکز مخابراتی به شرکت های خصوصی برای بهره برداری از اینترنت پرسرعت در این مناطق است. مخابرات برای چنین موضوعی دلایل مختلفی را عنوان می کند مثلا این که در این مراکز فضای کافی برای نصب تجهیزات ADSL وجود ندارد اما شرکت های خصوصی گفته اند که مخابرات تلاش می کند با محفوظ نگاه داشتن تعدادی از مناطق اصلی شهر، فضا را برای ارایه اینترنت پرسرعت توسط خود مخابرات مهیا کند.

???

بر اساس آمارهای اعلام شده اینترنت پرسرعت نسبت به سایرتکنولوژی های ارتباطی رشد سریع تر و گسترده تری در جهان پیدا کرده است. هم اکنون میزان دسترسی به اینترنت پرسرعت در کشورهای اروپایی به بالای هشتاد درصد رسیده است و این در حالی است که اینترنت DIAL UP که هنوز بیش از 90درصد اتصالات اینترنت ایران را به خود اختصاص داده عملا در جهان در حال منقرض شدن است.

هم اکنون بسیاری از کشورهای اروپایی به ضریب نفوذ بسیار بالایی دست پیدا کرده اند و تنها برخی کشورهای آفریقایی و توسعه نیافته در زمینه دسترسی به اینترنت پرسرعت چندان پیشرفتی نداشتند.

طبق آمارهای ارایه شده از 10 کشوری که بیشترین رشد در استفاده از اینترنت پرسرعت را داشته‌اند می‌توان به ایرلند و قرار گرفتن آن در جایگاه نخست اشاره داشت و بعد از آن ترکیه، یونان، تایلند، روسیه، هند، فیلیپین، اکراین، ویتنام و اندونزی به ترتیب جایگاه‌های بعدی را در اختیار گرفته‌اند و این در حالی است که نام ایران نه تنها در لیست کشورهای رشد یافته قرار نگرفته است بلکه طبق آمارها گفته می‌شود ایران در قعر جدول جا خوش کرده است و این فاجعه زمانی رخ داده است که در کشورمان قرار است اکثر فعالیت‌های سازمان‌ها و بانک‌ها به سمت الکترونیکی شدن پیش برود و در این خصوص تبلیغات فراوانی نیز صورت گرفته است و در این میان این سئوال مطرح می‌شود که وقتی هنوز دستیابی به اینترنت پرسرعت در کشور با چالش‌ها و مشکلات فراوانی روبه‌رو است چگونه می‌توان انتظار داشت که امور کشور به سمت الکترونیکی شدن پیش برود.