هوشمندی رقابتی (سازمان هوشمند)

مفهوم هوشمندی رقابتی:
عبارت است از جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات در خصوص قابلیتها نقاط ضعف و نیات رقبای تجاری که با استفاده از پایگا های اطلاعاتی و منابع آزاد و از طرق قانونی و اخلاقی کسب میشود. یا به تعبیری عبارت است از نظارت هدفمند برمحیط رقابتی که سازمانها در آن به فعالیت و رقابت می پردازند با هدف اخذ تصمیمات راهبردی . هوشمندی رقابتی مدیران ارشد سازمانها را در هر اندازه ای که باشند قادر می سازد تصمیمات خود را براساس آگاهی از اطلاعات بازار تاکتیک های سرمایه گذاری در کسب و کار و غیره اتخاذ کنند.

فرآیند هوشمندی رقابتی:
فرآیند هوشمندی رقابتی از شش مرحله تشکیل می گردد:
1- مرحله مقصد: مرحله آماده شدن و کسب قابلیت لازم برای انجام وظایف است.دوره زمانی است که در خلال آن شرکت برای بررسی محیط آماده میشود که شامل آموزش پرسنل بخش هوشمن رقابتی و سایر پرسنل می گردد.در این مقطع فرآیند مورد استفاده برای هوشمندی سازمان توسعی یافته و مورد تجدید واقع میشود فعالیتهای این مرحله در زمره کارهای روزمره محسوب نمی گردد بلکه بخشی از فرآیند برنامه ریزی و توسعه هوشمندی سازمان است.
2- مرحله تقاضا: در این مرحله نیازهای اطلاعاتی و رویکردی که باید اختیار شود تعیین می گردد.به دلیل حجم زیاد داده ها در این مرحله شرکت باید محدوده ای را برای فعالیت هوشمندی رقابتی مشخص کند تا بتواند برحوزه های با اهمیت و مورد علاقه شرکت متمرکز شود.
3- مرحله اکتشاف: در این مرحله به جستجو و گردآوری اطلاعات با روشهای قانونی و اخلاقی پرداخته می شود. اکتشاف اطلاعاتی نظیر اتفاقاتی که در بازار رخ می دهد چیز جدیدی نیست و تمام سازمانها کم و بیش به همین ترتیب عمل می کنند.خبرگان هوشمندی رقابتی از نشریات مشتریان و تامین کنندگان به عنوان معمولی ترین منابع و از پرسنل شرکت متخصصان صنعت اینترنت همایشهای صنعتی و پایگاههای اطلاعاتی تجاری به عنوان منابع دیگر استفاده می کنند.
4- مرحله توسعه: این مرحله شامل ارزیابی قابلیت استفاده داده ها است که از طریق اثبات صحت ارزش واقعی قابلیت درک و کفایت و اهمیت و به روز بودن اطلاعات صورت می پذیرد.بدین ترتیب اطلاعات جمع آوری و مطابق با نظر استفاده کنندگان ترکیب و الویت بندی می شود.
5- مرحله تحویل: اطلاعات غربال و ذخیره می گردد تا براساس علایق گروه های ذینفع و از طریق گزارشهای کتبی گزارشهای شفاهی پست الکترونیک و غیره در زمان مناسب در اختیار افراد واجد شرایط قرار گیرد.
6- مرحله بهبود: شامل کسب و انعکاس نقطه نظرات و اطلاعات مشتریان برای بهبود فرآیند هوشمندی رقابتی است.

طبقه بندی هوشمندی رقابتی:
1- روحیه مبارزه جو: در این حالت سازمان بسیار پیش فعال است و مدیریت دائما به دنبال شکار فرصتهای جدید برای سرمایه گذاری و جنگ علیه عدم آگاهی از محیط است.
2- روحیه تهاجمی: در این حالت نیز سازمان بسیار فعالانه عمل می کند و مدیرت آشکارا به دنبال کسب اطلاعات استراتژیک تجزیه و تحلیل و استفاده از آن است.
3- روحیه فعال: در این حالت مدیریت همواره به دنبال اطلاعات راهبردی از منابع معمولی است و سیستم اطلاعاتی شرکت هنوز کاملا شکل نیافته و یا سازمان در ابتدای استقرار یک شبکه عملیاتی گردآوری اطلاعات است.
4- روحیه انفعالی: سازمان زمانی عکس العمل نشان می دهد که از خارج مورد حمله و تهدید واقع شود و از فرصت طلبی برای کسب اطلاعات استفاده می شود.
5- روحیه در خواب رفتگان: در این حالت سازمان علاقه ای به هوشمندی رقابتی ندارد و مدیران ترسی از رقابت به دل راه نمی دهند که البته این امر بیشتر ناشی از عدم آگاهی است .

ارزیابی هوشمندی رقابتی:
مطالعات انجام یافته نشان می دهد اندازه گیری ارزش و یا میزان هوشمند ی رقابتی و تاثیر آن برسازمان به دقت امکان پذیر نیست ولی در عین حال راههای ساده و عملی تر نیز وجود دارد که می توان از آن استفاده کرد. برای مثال برخی از روشها عبارتند از:
الف- استفاده از شواهد تجربی که عملکرد مالی و بازار را به هوشمندی رقابتی سازمان مرتبط می سازد: در این روش عملکرد شرکتهایی که از هوشمندی رقابتی استفاده می کنند از بابت فروش سهم بازار سود هر سهم و غیره با عملکرد شرکتهایی که از این روش استفاده نمی کنند مورد مقایسه واقع می شود.چنین روشی برای اندازه گیری اهمیت فعالیتهای هوشمندی و نقش آن در کسب موفقیت سازمان مفید است .
ب- اندازه گیری ارزش هوشمندی رقابتی براساس تاثیر مستقیم مسائل مالی بر کسب و کار:
در این روش میخواهیم ببنیم که کدامیک از درآمدها و یا صرفجویی در هزینه ها را می توانیم مستقیما به هوشمندی رقابتی مرتبط سازیم.
ج- اندازه گیری ارزش هوشمندی رقابتی براساس تاثیرغیر مستقیم مسائل مالی بر کسب وکار:
بیشتر اوقات همبستگی دقیقی بین این دو وجود ندارد. برخی مواقع هوشمندی موفقیت زود هنگام برای سازمان به همراه نمی آورد ولی منافع آتی درپی دارد.
د-اندازه گیری ارزش هوشمند رقابتی براساس نوع استفاده :
در نهایت مواقعی است که هوشمندی رقابتی وجود دارد اما هیچ گونه ارزش مالی را به طور مستقیم و یا غیر مستقیم نمی توان به آن نسبت داد این بدان معنا نیست که هیچگونه مزیتی وجود ندارد فرض کنید متخصصان هوشمندی رقابتی را به یک نمایشگاه بزرگ تجاری می فرستیم تا فعالیتهای رقبا را دنبال و ارزیابی کنند. یکی از دلایل این امر آگاه ساختن به موقع سازمان است تا در صورت لزوم اقدام سریع و مناسب نسبت به فعالیتهای رقیب صورت دهد.در این حالت اینگونه اطلاعات باعث خواهد شد تا واحدهای ذیربط در سازمان بتوانند به طور موثرتر وظایف خود را انجام دهند هرچند ارزش دقیق این نوع از هوشمندی به آسانی قابل محاسبه نیست چون نه درآمد کسب شده است و نه صرفجویی در هزینه تحقق یافته است ولی اگر واحد هوشمندی رقابتی خلاق باشد و اطلاعات ریز و تفصیلی دردست داشته باشد ارزش این نوع اطلاعات نیز قابل محاسبه خواهد بود.

سودمندیهای هوشمندی رقابتی:
1- افزایش درجه اطمینان از تصمیمات استراتژیک که براساس هوشمندی رقابتی اتخاذ شده است.
2- افزایش دانش بازار
3- بهبود بخشیدن به ارتباطات چندوظیفه ای در سازمان
4- بهبود کیفیت محصول و خدمت در مقایسه با رقبا
5- کمک به پیش بینی بهتر روندهای بازار و نوسانات آن
6- بهبود در امر پیش بینی استراتژی رقبا
7- کشف مشترین بالقوه و جدید
8- درس آموختن از شکست و موفقیت دیگران
9- تسهیل در امر ورود به کسب و کار جدید