زنجیره بلوکی

2-1 تکنولوژی زنجیره بلوکی به زبان ساده

زنجیره بلوکی را می‌توان، به شکل دفتر کل حسابداری که بین میلیاردها کامپیوتر توزیع‌شده است و یا بانک اطلاعاتی غیرمتمرکز که آمار تمامی تراکنش‌ها را در خود ثبت و بایگانی می‌کند فرض کرد. این تکنولوژی پایگاه داده‌ای متن‌باز است که به‌صورت توزیع‌شده بر روی میلیاردها پردازشگر موجود است و همگان با توجه به  نیاز خود قادر به تغییر کد آن می‌باشند. در این تکنولوژی نیازی به واسطه‌ها مانند بانک‌ها، مؤسسات مالی، دولت‌ها و غیره جهت احراز هویت و مدیریت این شبکه نیست.

در زنجیره بلوکی بیت کوین، زمانی که یک تراکنش الکتریکی انجام می‌شود، این تراکنش به همراه بقیه تراکنش‌ها که در بازه زمانی 10 دقیقه‌ای صورت گرفته‌اند در بلوک رمز شده‌ای نوشته می‌شوند و به باقی گره‌های شبکه ارسال می‌گردند.

این تکنولوژی به‌طورکلی قادر به ضبط هرگونه اطلاعات ساختاریافته است، نه‌فقط که چه کسی به چه کسی پول پرداخت کرده است، بلکه چه کسی با چه کسی ازدواج‌کرده است، چه کسی مالک چه چیزى است، انرژی مصرف‌شده یک چراغ از کدام منبع تأمین‌شده است وغیره

در خصوص اینترنت اشیاء (Internet of Things) همگان به زنجیره بلوکی جهت تسویه‌حساب هزاران میلیارد تراکنش نیاز خواهند داشت. چراکه بانک‌ها و مؤسسات مالی قادر به انجام آن نخواهند بود.

همگان قادر به انجام تراکنش و برآوردن نیازهای اقتصادی طرف مقابل، بدون تکیه‌بر واسط خواهند بود.

وجه اشتراک تمامی زنجیره بلاک‌ها در یک‌چیز خلاصه می‌گردد و آن وابستگی به پول دیجیتال است به همین دلیل است که وقتی صحبت از زنجیره بلوکی می‌شود همگان از بیت کوین یاد می‌کنند، چراکه بیت کوین اولین نمونه موفق از این تکنولوژى است. در حقیقت زنجیره بلوکی همان پلتفرمی است که بیت کوین را پدید آورده. بیت کوین درواقع روی فناوری زنجیره بلوکی سوار شده است. زنجیره بلوکی یک بستر توزیع تراکنش است که در آن هر تراکنش به دیگر تراکنش‌های اطراف آن از طریق رمزگذاری متصل است. برای هک کردن آن، شما باید تمام تراکنش‌های وابسته به آن و تمام تراکنش‌های رونوشت شده را هک کنید (که در حقیقت یعنی غیرممکن است)

به زبان ساده‌تر می‌توان گفت که زنجیره بلوکی دارایی‌های دیجیتالی شمارا زیر نظر دارد تا فقط از طریق احراز هویت شناسایی شوند و کسی بدون اجازه نتواند کپی‌هایی از آن تهیه کند.

چنین موضوعی سبب می‌شود که برای واحد پول چندان ارزشمند نباشد اما از طریق آن می‌توان بسیاری از مسائل دیجیتالی را حفاظت کرد. برای مثال، در آینده سند خانه شما دیگر یک برگه کاغذ نیست و یا کسی نمی‌تواند یک‌خانه را به چند نفر بفروشد و یا حتی رأی‌گیری‌ها از این طریق کاملاً بدون خطا انجام می‌شوند.

2-2 تکنولوژی زنجیره بلوکی چگونه کار می‌کند؟

زنجیره بلوکی یک فناوری متن‌باز است و کسی صاحب آن نیست، این فناوری یک مجری مرکزی برای تأیید تراکنش‌های انجام‌شده ندارد و به‌صورت خودکار شبکه را تنظیم می‌کند.

مایکاح وینکلسپکت مؤسس و مدیر شرکت آمریکایی جم می‌گوید: زنجیره بلوکی می‌تواند یک پایگاه داده، پروتکل یا نرم‌افزار باشد. زمانی که اطلاعات ذخیره می‌شود، دیگر امکان بازنویسی و تغییر آن وجود ندارد. این طراحی باعث می‌شود تا زنجیره بلوکی، یک سوابق تاریخی دائمی ایجاد کند. جذابیت‌های چنین فناوری‌هایی در زمینه‌های مختلف تجاری، تراکنش مالی و انتقالات اطلاعات که روی یک شبکه‌ی ناامن انجام می‌شود، کاملاً مشخص است.

موضوع مهم واصلی در مورد زنجیره بلوکی، ‌اعتماد است. امروزه، جامعه و اقتصاد جهانی بر اساس اعتمادی که به واسطه‌ها داریم اداره می‌شوند. واسطه‌هایی نظیر بانک‌ها، دولت‌ها و شرکت‌های بزرگ اینترنتی مثل گوگل و فیس‌بوک. در دنیای کسب‌وکار، برخی از بزرگ‌ترین شرکت‌ها و عظیم‌ترین ثروت‌ها از طریق تبدیل‌شدن به یک واسطه به دست می‌آید. واسطه‌ها یک تراکنشی را به سرانجام می‌رسانند و سهم خود را ازاین‌بین برمی‌دارند.

چنین واسطه‌هایی واقعاً کار بزرگی انجام می‌دهند؛ اما محدودیت‌های خود رادارند، آن‌ها هزینه‌بر هستند و همه‌چیز را کُند می‌کنند؛ اما بالاتر از همه، آن‌ها سود ناهمگامی بابت آنچه ارائه داده‌اند، برمی‌دارند. به بیان ساده‌تر بابت ارزش اندکی که اضافه می‌کنند، پول کلانی به جیب می‌زنند. بهترین کالای آن‌ها اعتماد است و این اعتماد برمبنای آن شکل‌گرفته که تصور می‌شود آن‌ها برای همیشه وجود دارند.

زنجیره بلوکی یک نوع دیگری به مسئله اعتماد نگاه می‌کند. این نوع نگاه مرکزیتی ندارد و توسط عموم جامعه اداره می‌شود، بنابراین هیچ‌کس نمی‌تواند به آن دسترسی پیداکرده و یا تغییری در آن ایجاد کند.

چنین مسئله‌ای سبب می‌شود که واقعاً ارزش اعتماد کردن را داشته باشد تا جایی که مجله اکونومیست به آن برچسب ماشین اعتماد را داده و وال‌استریت ژورنال آن را دموکراسی اعتماد می‌خواند.

در ادامه نگاهی خواهیم داشت به چگونگی کارکرد زنجیره بلوکی:

هر تراکنش یک کد 64 کاراکتری تولید می‌کند. این کد با کد قبلی ترکیب می‌شود تا یک بلاک جدید ایجاد کند. هر بلاک با استفاده از بلاک‌های جدید، یک ترتیب خطی، زمانی و رشته کاراکترهای یک‌بارمصرف تولید می‌شود. به همین دلیل دست‌کاری و ایجاد اطلاعات نادرست و غیرقابل ردیابی، تقریباً غیرممکن است.

در حال حاضر سامانه‌های اداری و بانک‌ها در معرض جرائم سایبری قرار دارند؛ اما زنجیره بلوکی می‌تواند جلوی همه‌ی آن‌ها را بگیرد. این تکنولوژی می‌تواند با استفاده از جایگزین کردن پردازش‌های موجود پیچیده‌، تمام تراکنش‌های انجام‌شده را ضبط و نگهداری کند.

دیو ریسیزین مدیر بخش فناوری و راهبردهای شرکت انگلیسی هدلاندن می‌گوید: زنجیره بلوکی پایگاه داده‌ای است که محیط امن یکپارچه‌ای را در محیط‌های ناامن ایجاد می‌کند. به این معنا که تمام اطلاعات معاملات انجام‌شده در هر صنعتی را ذخیره می‌کند.

2-3 موارد استفاده‌ی تکنولوژی زنجیره بلوکی

بیشتر شهرت زنجیره بلوکی تا این لحظه، استفاده از آن به‌عنوان سامانه‌ای برای رمزنگاری معاملات پول اینترنتی یا همان بیت کوین است. از بیت کوین برای تبادلات بین‌المللی استفاده می‌شود که هزینه‌ی کمتری نسبت به فرآیندهای تبدیل ارز به یکدیگر دارد. روزانه، میلیاردها دلار در قالب بیت کوین جابه‌جا می‌شود.

اما علاوه بر آن از فناوری زنجیره بلوکی می‌توان در زیرساخت‌های مالی موجود مانند سهام، اوراق قرضه و زمینه‌های بسیار دیگری استفاده کرد. استفاده از این فناوری و جایگزینی آن با فناوری‌های امروزی، می‌تواند روی سرعت دسترسی به اینترنت نیز تأثیر بگذارد.

2-4 چرا تکنولوژی زنجیره بلوکی برای بانک‌ها جذاب است؟

مؤسسات مالی، شرکت‌هایی هستند که زنجیره بلوکی را وسیله‌ای برای افزایش موفقیت‌های خود می‌دانند. آن‌ها می‌توانند درحالی‌که سامانه‌هایشان با پلتفرم‌های شرکت‌های دیگر سازگار است، داده‌های مربوط به موجودی و دارایی‌های خود را به‌صورت رمزنگاری‌شده و با امنیت بالا، تولید، مدیریت و ذخیره کنند.

البته مؤسسات مالی و بانک‌هایی که از زنجیره بلوکی استفاده می‌کنند، باید خطر کاهش قدرت در بازار تبادلات ارزی را بپذیرند. بانک‌ها، به‌عنوان مجریان اصلی بازار تبادلات ارزی شناخته می‌شوند؛ این فناوری و بیت کوین، خلأ بزرگی در این بخش ایجاد می‌کنند؛ اما در هزینه‌ی ایجاد زیرساخت‌ها صرفه‌جویی خواهد شد.

مقامات بانک انگلیسی سانتاندر پیش‌بینی می‌کنند، زنجیره بلوکی می‌تواند در سال 2022 به‌صورت سالانه 20 میلیارد دلار ذخیره‌ی مالی برای بانک‌ها فراهم کند.

حتی سوئیفت با کمک موسسه تحقیقاتی اکسنچر در نظر دارد که با استفاده از تکنولوژی زنجیره بلوکی در زمینه مدیریت پرداخت و تصفیه و همچنین تشخیص هویت و احراز مالکیت استفاده کنند.

سوئیفت پیش‌تر نیز تحقیقات زیادی در مورد چگونگی استفاده از زنجیره بلوکی را انجام داده بود که به‌عنوان بخشی از پروژه مطرح شد و به‌صورت متن‌باز در دسترس عموم قرار گرفت. گزارش‌های جدیدتر نشان از درجه اهمیت و گستردگی تحقیقات سوئیفت درراه استفاده از تکنولوژی زنجیره بلوکی دارند. بخصوص در زمینه احراز هویت و مدیریت پرداخت و تسویه‌حساب مشتریان.

2-5 دیگر کاربردهای تکنولوژی زنجیره بلوکی

از زنجیره بلوکی می‌توان در زمینه‌های صنعتی، پزشکی و زمینه‌های بسیار دیگری استفاده کرد. به‌عنوان‌مثال می‌توان آن را در بخش پزشکی “که سوابق بیماران دست‌کاری می‌شود” به کار گرفت. این فناوری به پزشکان اجازه می‌دهد تا پرونده‌ای از سوابق بیماران را با امنیت بالا ذخیره کرده و آن‌ها را در صورت لزوم در اختیار دیگر بیمارستان‌ها و مراکز درمانی قرار دهند. این کار علاوه برافزایش امنیت ذخیره‌سازی و انتقال داده‌ها، باعث کاهش خطرها و هزینه‌های مدیریت داده‌ها می‌شود.

زنجیره بلوکی برای دولت‌مردان کشورهای مختلف نیز جذابیت‌های خاص خود را دارد. در حال حاضر دولت‌مردان انگلیس در حال تحقیق برای بهبود روش‌های ذخیره‌سازی اطلاعات توسط زنجیره بلوکی هستند.

از این فناوری می‌توان برای مقابله با دریافت محصولات چندرسانه‌ای به‌صورت غیرقانونی نیز استفاده کرد. از فناوری زنجیره بلوکی می‌توان برای اعتبارسنجی و جلوگیری از انجام تقلب در انتخابات الکترونیک نیز استفاده کرد.

1.       شبکه توزیع انرژی

به شیوه‌ای مشابه، شبکه‌های تولید انرژی امروزی توسط مراکز اداره می‌شوند، مراکزی که روی توزیع انرژی کنترل دارند و آن را مدیریت می‌کنند. بااین‌حال، پیشرفت قابل‌توجه انرژی‌های تجدید پذیر مثل انرژی خورشیدی و یا حتی پیشرفت باتری‌ها، سبب می‌شود تا شبکه‌های توزیع محلی کوچک پدید آید.

بنابراین، اگر شما در خانه یا محل کار خودتان انرژی تولید می‌کنید، می‌توانید آن را درون باتری‌ها ذخیره کرده و هر زمان به آن نیاز داشتید، استفاده کنید. حتی می‌توانید آن را به همسایه‌ خود بفروشید.

چنین اتفاقی می‌تواند منجر به حفظ انرژی و جلوگیری از هدر رفت آن شود. چون انرژی هر چه مسافت بیشتری طی کند، هدر رفت بیشتر و هزینه بیشتری خواهد داشت. با این شیوه، دیگر واسطه‌ای هم وجود ندارد و مردم می‌توانند خودشان خریدوفروش کنند.

در حال حاضر، شرکت‌های تولیدکننده انرژی حلقه اتصال مورد اعتماد میان کاربر و نیازش (انرژی) هستند. چون آن‌ها زیرساخت را کنترل می‌کنند، بنابراین سهم خودشان را هم برمی‌دارند.

2-6مزایا و محدودیت‌های زنجیره بلوکی

تکنولوژی زنجیره بلوکی بر اساس ساختار معمول بانک‌های اطلاعاتی با وجه تمایز غیرمتمرکز بودن شکل‌گرفته است، هر یک از نودها در این شبکه وظیفه رمزنگاری، تأیید و اعتبارسنجی تراکنش‌ها و همچنین ذخیره‌سازی این تراکنش‌ها را در داخل بلوک‌ها بر عهده‌دارند. همان‌طور که گفته شد در این تکنولوژی، دو طرف یک معامله یا تراکنش قادر خواهند بود بدون وجود شخص سوم یا واسط جهت احراز هویت و تأیید اعتبار طرفین یک تراکنش را انجام دهند. باوجوداین تنها مزیت زنجیره‌ بلوکی نیست. در ادامه مزایای دیگری که این فن‌آوری می‌تواند برای حوزه کسب‌وکار به ارمغان بیاورد توضیح داده‌شده است:

§         کاربران قدرتمند: زنجیره بلوکی برای کاربران، بستر کنترل و محافظت بر روی اطلاعات و فعالیت مالی که در آن شرکت دارند را ایجاد می‌نماید.

§         دوام، قابلیت اطمینان و طول عمر: تکنولوژی زنجیره بلوکی به دلیل عدم وابستگی به یک سیستم محاسباتی مرکزی با مشکل از مدار خارج شدن به دلیل مسائل محیطی نظیر بلایای طبیعی و یا مشکلات تکنولوژیکی روبرو نخواهد بود.

§         یکپارچگی، شفافیت و تغییرناپذیری: تراکنش انجام‌شده از طریق زنجیره بلوکی توسط عموم قابل روئیت بوده و امکان تغییر در آن وجود ندارد به همین خاطر می‌توان نتیجه گرفت یکپارچگی، شفافیت و تغییرناپذیری در این تکنولوژی تضمین می‌گردد.

§         تراکنش سریع‌تر با هزینه پایین‌تر: این تکنولوژی با حذف واسط‌ها می‌تواند تراکنش‌ها را با سرعت بالا انجام داده و درنتیجه هزینه‌ها را کاهش دهد.

باوجود مزیت‌های بیان‌شده در خصوص این تکنولوژی، چالش‌هایی نیز در خصوص استفاده و معرفی زنجیره بلوکی به حوزه کسب‌وکار وجود دارد. به این صورت که مکانیزم برخورد با مسائل مربوط به تأیید یک تراکنش و محدودیت‌های اطلاعاتی در این خصوص می‌تواند تأثیرات شگرفی بر روی قبول یا رد این تکنولوژی در حوزه خدمات مالی داشته باشد. موارد موردبحث زیر می‌توانند ازجمله موانع به خدمت گرفتن این تکنولوژی در آینده نزدیک باشد:

§         قوانین حاکم بر نحوه نظارت: ارزهای رایج که در مبادلات و تراکنش‌های مالی مورداستفاده قرار می‌گیرند در حال حاضر توسط نهادها و دولت‌های مرکزی کنترل می‌گردند. درنتیجه جهت استفاده از زنجیره بلوکی در ابعاد گسترده توسط مؤسسات مالی نیاز به معاهدات فی‌مابین در این خصوص است در غیر این صورت استفاده از این تکنولوژی در ابعاد گسترده همچنان در هاله‌ای از ابهام باقی خواهد ماند.

§         ملاحظات امنیتی و حریم خصوصی: باوجود مکانیزم‌های امنیتی و الگوریتم رمزنگاری قوی بازهم ملاحظات امنیتی عاملی مهم جهت قبول یا رد این تکنولوژی توسط عموم جهت به اشتراک‌گذاری اطلاعات شخصی با استفاده از زنجیره بلوکی است.

§         آسیب‌پذیری نرم‌افزارها: وجود مشکلات نرم‌افزاری همواره محلی جهت مقاصد خرابکارانه بوده است. لذا با پیشرفت و پیچیده شدن این نرم‌افزارها، مشکلات موجود در این برنامه‌ها نیز افزایش پیدا خواهد کرد. درنتیجه، با استفاده روزافزون از این تکنولوژی در بخش‌های مختلف، در صورت بروز هک و یا ایراد فنی می‌توان انتظار بروز فاجعه در ابعاد وسیع را داشت.

§         ملاحظات یکپارچگی:  زمانی که یک سازمان برای بهبود فرآیند کاری خود از یک تکنولوژی جدید بهره می‌برد همواره با چالش یکپارچه‌سازی سیستم جدید با سیستم موجود روبرو خواهد بود.

§         درک تکنولوژی: یکی از ریسک‌های پیشرو جهت استفاده از زنجیره بلوکی این است که تعداد افراد محدودی قادر به درک و استفاده از این تکنولوژی می‌باشند. هکرها و برنامه‌نویسان مهارت لازم جهت تولید برنامه مخرب را دارا می‌باشند. ازاین‌رو در هنگام راه‌اندازی سرویس و برنامه‌ جدید در این حوزه تمامی این جوانب را می‌بایست در نظر گرفت. به‌عنوان نمونه شرکت خودرو‌سازی فولکس واگن اخیراً اقرار نمود که برنامه‌نویسان این شرکت با دست‌کاری کدهای برنامه قادر به نشان دادن کاهش میزان گازهای آلاینده از خودرو شده‌اند. درنتیجه، وحشت و خشم عمومی باعث کناره‌گیری و استعفای مدیر‌عامل این شرکت گردید. با توجه به اینکه زنجیره بلوکی در بخش مالی مورداستفاده قرار می‌گیرد، مشکلات نرم‌افزاری از این جنس اثرات مخرب‌تری خواهند داشت.

§         ماهیت غیرمتمرکز بودن زنجیره بلوکی: با توجه به ماهیت غیرمتمرکز زنجیره بلوکی تصور حمله همه‌جانبه به این زیرساخت دور از انتظار است. ولی با در نظر گرفتن غیرممکن‌ها، تصور اینکه شخصی یا سازمانی با شناخت توپولوژی این شبکه دست به اختلال در ابعاد وسیع بزند دور از دسترس نیست.

§         اقبال در پذیرش عمومی: جهت راه‌اندازی پروژه‌ها در فضای این تکنولوژی پذیرش عمومی یکی از ارکان مهم و تأثیرگذار در این حوزه ‌است.

§         هزینه راه‌اندازی اولیه: کاهش هزینه‌ها درنتیجه استفاده از زنجیره بلوکی بسیار امیدبخش است؛ اما هزینه راه‌اندازی اولیه را نمی‌توان در به خدمت گرفتن این تکنولوژی نادیده گرفت.

2-7 آینده‌ی تکنولوژی زنجیره بلوکی

فناوری زنجیره بلوکی نمی‌تواند به‌سرعت، اینترنت را تغییر دهد. وینکلسپکت می‌گوید: موارد زیادی است که این فناوری را به چالش می‌کشد. مردم ممکن است متوجه شوند این فناوری، یک تحول ایجاد خواهد کرد؛ اما نمی‌دانند این فناوری چگونه به بهبود کسب‌وکار آن‌ها کمک می‌کند.

زنجیره بلوکی یک فناوری نوظهور است که نیاز دارد تا برنامه‌هایی سازگار با آن تولید شود. همچنین برای استفاده از این فناوری باید مجموعه‌ای مقررات تنظیم شود. این فناوری باید بتواند کارآمدی خود را اثبات کند تا بتواند به‌صورت گسترده به کار گرفته شود.

2-8 نقش سازمان جهانی GS1در تکنولوژی زنجیره بلوکی

سازمان استاندارد جهانی GS1، با همکاری آی بی ام و مایکروسافت، در حال تحقیق و فعالیت بر روی این تکنولوژی نوین هستند. همان‌طور که گفته شد در تکنولوژی زنجیره بلوکی، وجود اطلاعات صحیح و دقیق و همچنین به اشتراک‌گذاری این اطلاعات، عامل بسیار مهم و چالش‌ برانگیزی است که باعث ایجاد اطمینان و اعتماد در این فناوری می‌شود. همچنین برای به اشتراک‌گذاری اطلاعات بین اعضا و طرف‌های زنجیره بلوکی می‌بایست تمامی موجودیت‌ها با یک‌زبان مشترک و قابل‌قبول شناسایی شوند. در این قسمت است نقش سازمان جهانی GS1 و استاندارد‌های آن پررنگ می‌شود و می‌تواند به نتیجه رساندن این تکنولوژی کمک بسیار زیادی کند. به زبان ساده‌تر می‌توان گفت که تکنولوژی زنجیره بلوکی همانند یک بانک اطلاعاتی پیشرفته است و استانداردهای GS1 ابزاری است برای تسهیل در شناسایی طرف‌ها و موجودیت‌ها و به اشتراک‌گذاری اطلاعات تراکنشی، اطلاعات رویدادی شفاف و اطلاعات اصلی، که در این بانک اطلاعاتی ذخیره می‌شود. با استفاده از این استاندارد‌ها در این تکنولوژی موجب افزایش اطمینان و امنیت سیستم شده و بین کاربران محبوبیت بیشتری پیدا خواهد کرد